Các giải pháp đảm bảo an toàn cho trẻ em trên không gian mạng

Thông tin tại Hội thảo Môi trường Internet an toàn: Giải pháp trong trường học, ông Trần Đăng Khoa - Phó cục trưởng phụ trách Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, không gian mạng hiện là không gian sống, làm việc, học tập, giải trí của khoảng 78 triệu người dân Việt Nam, tương đương 79,1% dân số. Trung bình mỗi người dân Việt Nam tham gia không gian mạng 6 tiếng 23 phút mỗi ngày.

Tuy nhiên, theo ông Khoa, bên cạnh tác động tích cực, không gian mạng cũng ngày càng xuất hiện nhiều cạm bẫy khó lường. "Sự phát triển nhanh về công nghệ cũng tiềm ẩn những rủi ro, đặc biệt cho nhóm đối tượng là trẻ em - vốn chưa có đầy đủ nhận thức và kỹ năng để tự bảo vệ bản thân trên môi trường mạng" - ông Khoa nói. 

Ông Khoa cho biết, Việt Nam hiện có khoảng 24,7 triệu trẻ em, chiếm gần 25% dân số. Trong đó 2/3 các em có thể tiếp cận thiết bị kết nối Internet. 82% trẻ em Việt Nam trong độ tuổi 12-13 tuổi có sử dụng Internet. Con số này tăng lên 93% đối với trẻ từ 14-15 tuổi.

Hoạt động trực tuyến phổ biến nhất của trẻ em là học tập, vui chơi giải trí và kết nối liên lạc với bạn bè người thân. Đáng lưu ý, có 49% trẻ em sử dụng Internet để chơi điện tử ít nhất 1 tuần/lần.

Ngày nay, trẻ em được cha mẹ trang bị thiết bị di động từ rất sớm. Theo khảo sát của cha mẹ về sự an toàn trên mạng của Google trong năm 2022 cho thấy, độ tuổi trung bình trẻ em Việt Nam sở hữu điện thoại là 9 tuổi trong khi độ tuổi trung bình trẻ được trao đổi với an toàn thông tin mạng là 13 tuổi.

"Có thể nói, trong 4 năm trẻ em tương tác trên môi trường mạng mà thiếu đi các sự trao đổi với an toàn mạng là một trong những thách thức dẫn đến rủi ro trên môi trường mạng của trẻ ngày càng gia tăng" - ông Khoa cho biết. 

ThS Nguyễn Phương Linh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý và phát triển bền vững - đưa ra một khảo sát sau đại dịch COVID-19, độ tuổi trẻ em sử dụng Internet giảm xuống ở 6 - 7 tuổi. Và có 87% trẻ 12 - 17 tuổi sử dụng Internet ít nhất 1 lần/ngày. 

Chia nhỏ độ tuổi hơn thì trẻ từ 14 - 15 đã sử dụng Internet là 93%, trẻ 16 - 17 tuổi là 97%. Điều đáng lo là đã có 40% trẻ em cảm thấy không an toàn khi sử dụng Internet. Hơn 70% từng có trải nghiệm không mong muốn khi sử dụng Internet - theo một khảo sát năm 2020.

Một con số khác được bà Phương Linh đưa ra là đã có 1.000 tư vấn của tổng đài 111 về xâm hại trẻ em qua môi trường mạng, trong đó can thiệp 100 vụ. Có 150 vụ theo Bộ Công an nhưng không phản ánh thực tế. Có 124 trẻ em từng trải qua việc bị xâm hại tình dục trực tuyến. Các trường hợp này chủ yếu ở độ tuổi từ 12 - 15.

Nhưng trên thực tế, rủi ro về không gian mạng không an toàn rất đa dạng liên quan tới bạo lực, tình dục, cung cấp thông tin sai lệch, độc hại tác động tiêu cực đến nhận thức người dùng, lừa đảo thương mại…

Theo bà Phương Linh, trong số 76,7% trẻ em sử dụng Internet được học về sử dụng Internet an toàn, nhưng lại chỉ có 53% học từ nhà trường, còn lại là tự học, học qua bạn bè. Việc dạy kỹ năng cho học sinh tại trường cũng nghiêng về kỹ năng sử dụng máy tính, công nghệ, chưa chú trọng kỹ năng số sử dụng Internet an toàn.

Chính vì vậy, bà Linh nhận định nhà trường, cha mẹ cần đồng hành, giúp trẻ tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng, dựa trên 6 nguyên tắc: Tôn trọng và công nhận trẻ có quyền tiếp cận và sử dụng Internet; Bắt đầu đồng hành cùng trẻ sử dụng Internet an toàn càng sớm càng tốt; Tôn trọng quyền riêng tư, quyền tham gia của trẻ; Hiểu tâm lý và sự phát triển của trẻ để đồng hành cho phù hợp; Hướng dẫn trẻ tiếp cận sự hỗ trợ khi cần thiết;Sẵn sàng có mặt khi trẻ cần.