Cần các giải pháp tổng thể và đa chiều để bảo vệ trẻ em bền vững hơn

Cụ thể, Việt Nam đã hoàn thiện khung hành lang pháp lý về BVTE khỏi các hình thức bạo lực, thúc đẩy thực thi quyền trẻ em và bình đẳng giới: (Luật Bình đẳng giới; Luật Trẻ em năm 2016 và các nghị định, hướng dẫn thực thi luật luôn được cập nhật nhằm đảm bảo thực thi chính sách pháp luật trong thực tiễn; Luật Phòng, chống bạo lực gia đình; Phê duyệt Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021-2030 và Chương trình phòng ngừa và ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới giai đoạn 2021-2025. 

Chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021-2025 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Ðồng thời, thực hiện các chương trình quốc gia về Bình đẳng giới, Phòng ngừa và ứng phó với bạo lực giới, các đề án cải thiện điều kiện sống và vị thế của trẻ em gái và phụ nữ dân tộc thiểu số, phân bổ ngân sách cho việc thực hiện các chương trình quốc gia liên quan tới công tác BVTE.

Các chương trình xây dựng năng lực cho các cán bộ BVTE, cán bộ cung cấp dịch vụ BVTE, cơ chế phối hợp liên ngành trong BVTE cũng đang được củng cố để giải quyết các vấn đề cấp bách trong BVTE, ví dụ vấn đề bắt nạt và xâm hại trẻ em trên không gian mạng, vấn đề BVTE trong bối cảnh khẩn cấp.

Bên cạnh các tiến bộ về chính sách và pháp luật, hệ thống BVTE và công tác điều phối cần cải thiện hơn nữa; Ðộ tuổi trẻ em vẫn chưa thống nhất theo Công ước quốc tế và các nước trên thế giới; Khai sinh trẻ em ở vùng dân tộc thiểu số (DTTS) vẫn chưa kịp thời….

Với những phát sinh không lường trước và những tác động lâu dài từ đại dịch Covid-19, các vấn đề bất bình đẳng giới và BVTE có xu hướng gia tăng hoặc nghiêm trọng hơn. Chính phủ và các tổ chức làm việc trong lĩnh vực thúc đẩy thực hiện quyền trẻ em như tổ chức Plan International Việt Nam đang tiếp tục quan tâm tới các vấn đề:

Bạo lực và xâm hại trẻ em có xu hướng gia tăng: Theo báo cáo kết quả tóm tắt điều tra các mục tiêu phát triển bền vững về trẻ em và phụ nữ Việt Nam 2020-2021, tỷ lệ trẻ em từ 1-14 tuổi từng bị bất kỳ hình thức xử phạt nào trong 1 tháng trước thời điểm điều tra là 70,8% và tỷ lệ này cao hơn thời điểm điều tra năm 2014 (68,4%). Cũng trong năm 2021, tỷ lệ trẻ em bị bạo lực bởi người thân trong gia đình gia tăng 5,3% so với năm 2020, chiếm tỉ lệ cao nhất 72,8% trong số các loại hình xâm hại bạo lực, theo báo cáo của Tổng đài Quốc gia BVTE 111. Ðáng lưu ý, vấn đề bắt nạt và xâm hại trẻ em trên không gian mạng trở nên phổ biến và phức tạp. Trẻ em và thanh thiếu niên phải đối mặt với những nguy cơ bị mất an toàn trên không gian mạng (quấy rối, xâm hại và bóc lột).

Tảo hôn tại các cộng đồng DTTS cao so với tỉ lệ trung bình của cả nước. Tỷ lệ phụ nữ trong độ tuổi kết hôn lần đầu hoặc sống chung trước 18 tuổi trung bình ở miền núi phía Bắc là 21,5% (năm 2019); trung bình tại 53 DTTS: 26,6%. Tuy nhiên, tỉ lệ này có sự chênh lệch đáng kể tại một số cộng đồng DTTS, ví dụ như 59,7% Mông; 50% Bru - Vân Kiều; 42% Ga Rai; 37.8% Dao (theo số liệu của Ủy ban Dân tộc miền núi). Ðáng lưu ý, vấn đề tảo hôn khá phức tạp và cần xem xét trong mối liên hệ với vấn đề bỏ học sớm, sức khỏe sinh sản và sức khỏe tình dục vị thành niên, tiếp cận cơ hội, nguồn lực và tăng cường quyền kinh tế của phụ nữ đồng bào DTTS.

Tỉ lệ trẻ em gái từ 15 tuổi trở lên không biết chữ ở các cộng đồng DTTS là 26,6% năm 2019. Trẻ em gái bị bỏ học/chưa hoàn thành cấp học PTTH tại các cộng đồng DTTS nơi Plan làm việc còn tương đối cao là thách thức lớn để phụ nữ, trẻ em gái có thể chuẩn bị kiến thức, kỹ năng, tiếp cận cơ hội công bằng cho việc phát triển nghề nghiệp và sự tự chủ trong tương lai.

Các vấn đề liên quan tới tính sẵn có và khả năng tiếp cận các dịch vụ BVTE khỏi các hình thức bạo lực trên cơ sở giới, đặc biệt là các dịch vụ hỗ trợ tại cộng đồng còn nhiều hạn chế về chất lượng, thiếu hụt các dịch vụ thiết yếu cho trẻ em và gia đình các em. Thực tế, chỉ khoảng 20,6% trẻ em tìm kiếm sự giúp đỡ khi bị xâm hại. Trong đó, nhóm trẻ em ở thành thị có tỷ lệ tìm kiếm sự hỗ trợ cao hơn nhóm trẻ em ở nông thôn với tỷ lệ lần lượt là 23,0% và 18,1%. Hệ thống chuyển tuyến và quản lý trường hợp trẻ em bị bạo lực cũng cần được cải thiện để đảm bảo các điều kiện cần và đủ để trẻ em (không phân biệt độ tuổi, giới tính, dân tộc, vùng miền) được sống, học tập và sinh hoạt trong môi trường an toàn, thân thiện và bình đẳng.

Ðể tiếp tục duy trì các kết quả đã đạt được, đồng thời giải quyết các vấn đề còn tồn tại trong công tác BVTE, bà Migena Shulla nhấn mạnh tới các giải pháp tổng thể và đa chiều để đạt được những kết quả bền vững hơn như: Tăng cường tiếng nói và sự tham gia của trẻ em và thanh thiếu niên trong việc đưa ra quyết định về các vấn đề liên quan tới trẻ em; Ðẩy mạnh công tác thực thi và giám sát thực thi luật pháp và các chính sách liên quan bình đẳng giới, quyền trẻ em và phòng ngừa bạo lực trên cơ sở giới.

Bên cạnh đó là tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ BVTE các cấp trong nhận diện và xử lý vụ việc xâm hại trẻ em; Nâng cao hiệu quả cơ chế phối hợp liên ngành; giữa các cơ quan nhà nước và các tổ chức xã hội, tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp và các bên liên quan khác trong công tác BVTE; Ðảm bảo phân bổ ngân sách phù hợp cho công tác BVTE ở các cấp, đặc biệt là ngân sách cho việc trả lương và đào tạo chuyên ngành công tác xã hội cho đội ngũ cán bộ và cộng tác viên làm công tác BVTE; Huy động nguồn lực để triển khai các chương trình quốc gia và lồng ghép các vấn đề BVTE trong chương trình phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội của địa phương, đặc biệt trong các khu vực khó khăn và có tính đặc thù (vùng cao, nông thôn và miền núi) được tiếp cận khoa học kỹ thuật và công nghệ số. Trẻ em gái và phụ nữ DTTS được tăng cường cơ hội học tập và tiếp cận nguồn lực để trở nên độc lập và tự chủ hơn.