Chăm sóc tốt cho mẹ và bé sau sinh để trẻ phát triển toàn diện

Sau sinh con, người mẹ cần được nghỉ ngơi và vận động nhẹ nhàng để phục hồi sức khỏe. Ảnh: Phú Thọ

Chăm sóc người mẹ sau sinh đúng cách

Sau sinh, các sản phụ cần được nghỉ ngơi và và chăm sóc đặc biệt để phục hồi sức khỏe. Nếu sinh thường, mẹ và bé sẽ được giữ lại bệnh viện 1-2 ngày để các bác sĩ chăm sóc, nếu sinh mổ sẽ là 4-5 ngày.

Khi mẹ và bé về nhà, cần giữ phòng ở sạch sẽ, yên tĩnh, không khí trong lành. Người mẹ cần được ngủ đủ, trong trường hợp con thức đêm, hay quấy khóc, nên có chồng/ông bà nội/ông bà ngoại hoặc người giúp việc hỗ trợ để người mẹ có thể nghỉ ngơi. Tuy nhiên, các bà mẹ cũng không nên nằm im một chỗ, thỉnh thoảng nên vận động, đi lại nhẹ nhàng. Những ngày đầu còn đau vết mổ, vết khâu, hay đau do co dạ con, có thể nhờ người thân dìu đi. Không được gắng sức vận động mạnh ngừa giãn thành âm đạo hoặc sa tử cung.

Sau sinh, người phụ nữ thường bị mất nhiều máu, mặt khác lại cần bồi bổ sức khỏe để có sữa cho con bú, do đó, một chế độ dinh dưỡng hợp lý là điều vô cùng quan trọng. Người mẹ nên ăn nhiều bữa nhỏ (5-6 bữa thay vì 3 bữa như người bình thường). Không nên kiêng khem quá mức như quan niệm xưa, cần ăn nhiều thức ăn giàu năng lượng, ăn uống cân bằng để nhanh chóng hồi phục sức khỏe và thúc đẩy sự tiết sữa. Nên chọn các loại thức ăn có nhiều dinh dưỡng mà lại dễ tiêu hoá như: canh trứng gà, cháo bồ câu, rau xanh, các loại thịt đỏ… Không nên ăn mặn, tránh các gia vị có mùi nồng cay như hành, tỏi, tiêu, ớt… có thể ảnh hưởng đến mùi vị của sữa mẹ khiến trẻ bỏ bú. Đặc biệt, các mẹ cần lưu ý uống nhiều nước để tránh tình trạng táo bón sau sinh.

Bên cạnh đó, sau khi sinh con, người mẹ cần chú ý giữ vệ sinh răng miệng để phòng ngừa bệnh răng, miệng.

Vấn đề vệ sinh thân thể sản phụ sau sinh cũng cần phải chú ý, bởi sản dịch ra nhiều, cần vệ sinh vùng kín ít nhất là 3 lần/ngày vào sáng, chiều và tối trước khi đi ngủ. Nếu sản dịch ra nhiều, sản phụ nên vệ sinh nhiều lần hơn với nước sạch và ấm. Có thể dùng dung dịch vệ sinh sát khuẩn pha loãng để rửa.

Trong quá trình sinh nở, cơ thể sản phụ tiết ra nhiều mồ hôi, nên cần phải tắm gội sạch sẽ. Tuy nhiên, việc tắm gội chỉ nên kéo dài từ 5-10 phút, không nên tắm trong bồn, chậu (đặc biệt là không nên ngâm mình trong nước). Phòng tắm phải kín gió và nên tắm bằng nước ấm dù thời tiết nóng hay lạnh. Đối với các mẹ đẻ mổ hay cắt tầng sinh môn, nên thận trọng với vết thương để tránh bung tuột mối chỉ.

Đối với vấn đề cho con bú, nên cho bé bú ngay sau khi sinh để kích thích tuyến sữa hoạt động. Sữa non rất tốt cho sự phát triển của trẻ, các bà mẹ tuyệt đối không nên vắt bỏ sữa non.

Nếu chẳng may bị tắc tia sữa, nên tích cực cho bé bú, triệu chứng đó sẽ dần mất đi. Tránh vắt, bóp sai cách gây vỡ tuyến, tia sữa. Cho trẻ bú mẹ sẽ giúp tử cung người mẹ co bóp tốt, sớm trở lại kích thước bình thường và tạo trạng thái tinh thần phấn chấn, gắn bó tình cảm giữa mẹ và con.

Không chỉ cần chú ý vấn đề vệ sinh và dinh dưỡng sau sinh, sức khỏe tinh thần của các bà mẹ cũng cần được người thân trong gia đình đặc biệt lưu ý. Sau sinh, các bà mẹ hầu như ai cũng cảm thấy mệt mỏi, kèm theo đó là sự thay đổi hormone trong cơ thể khiến họ trở nên khó tính, dễ gắt gỏng. Những lúc như thế rất cần sự an ủi, sẻ chia của chồng và người thân. Nhưng bản thân người mẹ cũng không nên suy nghĩ nhiều, tránh rơi vào tình trạng trầm cảm sau sinh.

Sau khi sinh khoảng 6-8 tuần, nếu thấy sức khỏe chưa tốt thì nên kiêng sinh hoạt vợ chồng. Chỉ quan hệ khi người mẹ đã khỏe mạnh hoàn toàn. Chú ý vấn đề kế hoạch hóa gia đình, phòng tránh thai.

Cho trẻ tiêm, uống đầy đủ các loại vắc-xin cần thiết để phòng các bệnh nguy hiểm. Ảnh: Hồng Thuận

Một số lưu ý trong chăm sóc trẻ sơ sinh

Sau sinh, cơ thể trẻ còn rất non nớt, cần được người mẹ và gia đình chăm sóc đặc biệt.

Trẻ sơ sinh cần được bú mẹ ngay sau khi sinh, bởi sữa mẹ không những chứa hỗn hợp hoàn hảo các chất đạm, các vitamin và khoáng chất cho nhu cầu phát triển của trẻ. Sữa mẹ còn chứa một lượng các lợi khuẩn giúp tăng cường bảo vệ miễn dịch cho trẻ. Những vi khuẩn này qua sữa mẹ vào cơ thể bé trực tiếp, từ đó giúp kích hoạt, bảo vệ miễn dịch cho trẻ sau sinh. Nếu mẹ thiếu sữa có thể cho trẻ uống thêm sữa công thức phù hợp theo tháng tuổi. Nếu trẻ bú kém có thể dùng thìa bón thêm cho trẻ. Chú ý dụng cụ cho trẻ ăn cần được luộc sôi trước khi sử dụng.

Không nên ép trẻ bú nhiều, đặc biệt là trẻ sinh non. Sau khi trẻ ăn no, không đặt trẻ nằm ngay, đỡ trẻ ở tư thế đầu cao, mặt nghiêng sang một bên, vỗ ợ hơi.

Mẹ nên vệ sinh miệng cho trẻ thường xuyên bằng nước đun sôi để nguội hoặc nước muối sinh lý. Tắm cho trẻ hàng ngày bằng nước ấm 37 độ C. Không để da trẻ tiếp xúc lâu với tã ẩm ướt, nên thay tã thường xuyên cho trẻ, khi trẻ bị hăm, cần bôi thuốc hăm theo hướng dẫn của bác sĩ.

Cần thường xuyên theo dõi thân nhiệt, nhịp thở và màu sắc da của trẻ. Nhiệt độ bình thường của trẻ từ 36,5 - 37,2 độ C. Trẻ sơ sinh có thể bị hạ thân nhiệt cả khi mùa hè, từ đó trẻ dễ bị viêm phổi, do vậy, mẹ cần cho trẻ nằm phòng thoáng, nhiệt độ phòng thích hợp (27-30 độ C), đủ ánh sáng. Không quấn trẻ quá kỹ dễ làm trẻ sốt, viêm da, viêm phổi…

Trẻ sơ sinh có nhịp thở bình thường 40-60 lần/phút, trẻ thở đều, nếu thấy trẻ thở nhanh hơn 60 lần/phút hoặc thở chậm hơn 40 lần/phút, hoặc thở không đều, khò khè hoặc co kéo lồng ngực là bất thường.

Nên chú ý đến tư thế bế và đặt trẻ nằm sao cho đường thở không bị gập hoặc ngửa quá. Kê gối dưới vai, giữ cổ trẻ ở tư thế trung gian, tư thế đúng, trẻ sẽ thở nhẹ nhàng, đều đặn, ngủ yên giấc.

Quan sát màu sắc da của trẻ. Bình thường da trẻ hồng, môi và đầu chi hồng. Nếu thấy da trẻ tái, nhợt, tím, hoặc vàng da cần đưa trẻ đến cơ sở y tế kiểm tra.

Và một điều nữa vô cùng quan trọng đối với sức khỏe của trẻ sơ sinh, đó là bạn cần tiêm phòng đầy đủ cho con. Hãy lưu lại lịch tiêm chủng của trẻ và cho bé đi tiêm, uống đúng lịch để phòng các bệnh nguy hiểm như: viêm gan B, bạch hầu, ho gà, uốn ván, tiêu chảy do virus Rota, viêm phổi, sởi, quai bị, rubella, viêm não Nhật Bản…

Bình Yên/TC GĐ&TE