Đầu tư cho phát triển trẻ thơ toàn diện là đầu tư cho tương lai của trẻ em và của Việt Nam

Hơn ba thập kỉ kể từ khi Công ước được phê chuẩn, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong thúc đẩy và bảo vệ quyền trẻ em, cụ thể: khung pháp lý được tăng cường giúp bảo vệ được nhiều trẻ em hơn; tỷ lệ trẻ sinh sống tăng nhờ tiếp cận với dịch vụ y tế có chất lượng; tăng số lượng trẻ em được trang bị kiến thức và kĩ năng cho tương lai ngay từ bậc mầm non; và tăng số lượng trẻ em có mức sống đảm bảo.

Bà Rana Flowers khẳng định, mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, Việt Nam vẫn còn một chặng đường dài phía trước. Để giúp đẩy nhanh quá trình phát triển toàn diện của trẻ em cần phát triển nguồn vốn nhận thức của trẻ. Khoa học đã chứng minh rằng có hai cửa sổ cơ hội chính để phát triển nguồn vốn nhận thức đó là: trong những năm đầu đời của trẻ và ở độ tuổi vị thành niên.

Các nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng trong những năm đầu đời, đặc biệt là 1.000 ngày đầu đời, từ khi thụ thai đến khi 2 tuổi, bộ não đang phát triển và cần nhiều nguồn đầu vào như sức khỏe và dinh dưỡng, tương tác sớm và chăm sóc, giáo dục, bảo vệ và môi trường trong sạch.

Tuy nhiên, theo bà Rana Flowers, hàng trăm triệu bộ não non trẻ trên khắp thế giới (bao gồm Việt Nam) đang chịu những tổn hại không thể phục hồi bởi dinh dưỡng nghèo nàn, thiếu tương tác sớm hay tiếp xúc với mức độ bạo lực và ô nhiễm độc hại.

Việc đảm bảo trẻ em có được một khởi đầu tích cực và lành mạnh, được hỗ trợ đầy đủ ngay từ những năm đầu đời sẽ giúp não bộ phát triển khỏe mạnh. Đây không chỉ là nền móng cho hạnh phúc của trẻ, mà còn đem lại hiệu quả kinh tế cao. Đầu tư vào các chương trình phát triển trẻ thơ càng sớm càng tốt mang lại hiệu quả giảm nghèo, giảm khoảng cách thu nhập, tăng thịnh vượng và tăng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế lên đến hơn 13%.

Việt Nam đã cam kết phát triển trẻ thơ toàn diện. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án Chăm sóc vì sự phát triển toàn diện trẻ em trong những năm đầu đời tại gia đình và cộng đồng (giai đoạn 2018 - 2025) tại Quyết định số 1437/QĐ-TTg ngày 19/10/2018. Đề án đã đề ra một phương pháp tiếp cận tích hợp, nhờ đó gia đình được tiếp cận với các dịch vụ toàn diện về sức khỏe và dinh dưỡng, giáo dục, bảo vệ trẻ em, nước sạch, vệ sinh và môi trường cũng như trợ giúp xã hội. Đề án kêu gọi các chuyên gia của tất cả các nghành hợp tác chặt chẽ và liền mạch để đáp ứng một cách toàn diện nhu cầu của trẻ em, từ đó tạo nên một mạng lưới liên ngành. Đề án cũng đề cao vai trò của cha mẹ và người chăm sóc đối với việc nuôi dưỡng, tương tác sớm và chăm sóc trẻ trong một môi trường an toàn.

Trong khuôn khổ của Đề án, với hỗ trợ của UNICEF, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với Bộ Y tế và Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng chính quyền các địa phương thí điểm mô hình phát triển trẻ thơ toàn diện tại 27 xã thuộc ba tỉnh Điện Biên, Gia Lai và Kon Tum. Mô hình này bao gồm hợp phần về tăng cường dịch vụ và chương trình làm cha mẹ toàn diện nhằm xây dựng kỹ năng làm cha mẹ và hiểu biết về sức khỏe, an toàn và hành vi của trẻ, đồng thời kết nối cha mẹ với các nguồn hỗ trợ và dịch vụ tại cộng đồng.

Tại Gia Lai, Dự án phát triển trẻ thơ toàn diện giai đoạn 2017-2021 được triển khai tại 9 xã thuộc 3 huyện: Kbang, Krông Pa và Mang Yang. Với những hoạt động ý nghĩa, dự án đã góp phần chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em tại các địa phương. Dự án đã triển khai nhiều hoạt động như: truyền thông chương trình làm cha mẹ “không ai hoàn hảo”; tập huấn kiến thức, kỹ năng bảo vệ trẻ em cho cán bộ làm công tác này; vận hành hệ thống bảo vệ trẻ em dựa vào cộng đồng; xây dựng mô hình thư viện thân thiện dựa vào cộng đồng; giáo dục kỹ năng phòng ngừa Covid-19 cho hơn 4.000 học sinh... với tổng kinh phí dành cho các hoạt động là trên 9 tỷ đồng.

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực, song việc triển khai dự án vẫn có những hạn chế nhất định. Ông Phạm Công Thành - Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư, Giám đốc Ban Quản lý Dự án phát triển trẻ thơ toàn diện tỉnh - cho hay: Năm 2020, các ngành, địa phương tập trung nguồn lực để phòng - chống dịch bệnh. Vì thế, các hoạt động liên quan đến dự án cũng bị ảnh hưởng. Hầu hết 9 xã dự án thuộc địa bàn đặc biệt khó khăn, điều kiện sống của nhiều gia đình còn nhiều khó khăn nên việc tiếp cận các dịch vụ phát triển trẻ thơ toàn diện còn hạn chế.

Bài học kinh nghiệm ban đầu cho thấy: để có thể mở rộng quy mô thành công trong tương lai, cần đảm bảo đầu tư đầy đủ (cả về tài chính và nhân lực), đặc biệt là tại các tỉnh kém phát triển nhất và lệ thuộc nhiều hơn vào ngân sách trung ương. Vì vậy, theo bà Rana Flowers, Quốc hội đóng vai trò tối quan trọng trong việc giám sát quá trình thực hiện chương trình, trong đó đảm bảo phân bổ ngân sách trung ương cho phát triển trẻ thơ toàn diện. Đầu tư cho phát triển trẻ thơ toàn diện là đầu tư cho tương lai của trẻ em và của Việt Nam.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy đầu tư phát triển trẻ thơ trong những năm đầu đời còn mang lại giá trị lớn hơn ở nhóm trẻ dễ bị tổn thương nhất. Hơn bao giờ hết, trẻ em khuyết tật, trẻ em dân tộc thiểu số và trẻ em đến từ các hộ nghèo nhất đang cần sự hỗ trợ cũng như các dịch vụ mà Đề án quốc gia đề ra.