Dạy trẻ nói 'Không' để bảo vệ bản thân

Giúp trẻ bảo vệ bản thân

Chuyên gia tại tổng đài bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ trẻ em Việt Nam cho rằng, việc nói chuyện với trẻ về giới tính có thể làm sớm khi trẻ bắt đầu tò mò và hỏi về nó. Vì khi đó, trẻ cảm thấy hứng thú và quan tâm đến điều đó. Cách trò chuyện có thể sẽ khác nhau tùy độ tuổi, nhưng đều cho trẻ thông tin hơn là né tránh, la mắng hoặc nói phớt lờ đi.

Bằng chứng cho thấy, việc nói với trẻ về giới tính sớm và đúng cách sẽ giúp trẻ tự tin phát triển khi đến tuổi dậy thì. Đó là tự bảo vệ mình trước những xâm hại tình dục; Hiểu biết về cơ thể, giới tính sẽ giúp trẻ có nhận thức về giới và có các mối quan hệ lành mạnh, đúng đắn và ít giấu diếm.

Khi người lớn giấu diếm hoặc la mắng, trẻ thường sẽ tò mò tìm hiểu và thường đi sai lệch do mỗi đứa trẻ đều có tính tò mò không lúc này cũng lúc khác. Đồng thời, trẻ sẽ không muốn kể cho bạn nghe nữa vì điều trẻ muốn nói đã không được lắng nghe.

Theo đó, Tổng đài bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ trẻ em chỉ cách trò chuyện về giới tính. Khi trẻ từ 0 - 2 tuổi, thực ra, suy nghĩ về giới tính của trẻ là không giống như chúng ta, nó đơn thuần là xây dựng khái niệm về yêu thương thông qua trải nghiệm về gần gũi, ôm và chạm.

Ví dụ, bạn thấy bé trai có thể nghịch dương vật của bé và lo sợ con bị “dậy thì” sớm. Nó không có ý nghĩa gì lúc này, đơn giản chỉ là cách trẻ hiểu thế giới xung quanh mình, đặc biệt những phần cơ thể đang phát triển. Khi đó, bạn gợi ý cho bé một thứ khác để bé chơi vui hơn là được như quả bóng bóp kêu “chít chít”. Song song đó, cách cha mẹ nêu tên đúng các bộ phận cơ thể là nên làm hơn là dùng các từ để tránh.

Người lớn có thể giúp trẻ hiểu các khái niệm và ngôn ngữ giới tính thông qua đọc sách cho trẻ.

Sự tò mò về thân thể cũng sẽ hình thành khi bé ở độ tuổi từ 2 - 5, vì khi đó trẻ bắt đầu nhận ra giới tính của mình, và hiểu sự khác nhau về bé trai, bé gái. Thậm chí, trẻ có thể lập lại những khái niệm khá nhạy cảm như sinh đẻ. Tất cả những điều này là sự phát triển bình thường của nhận thức về sự khác nhau của thân thể, bé trai - bé gái, thậm chí ở trần hay mặc quần áo.

Đối với lứa tuổi này, đã đến lúc dạy trẻ những phần riêng tư của cơ thể và ai có thể chạm vào. Ví dụ, bé gái phần ngực, vùng kín, bẹn là những phần riêng tư. Khi con bị bệnh, bác sĩ và các cô y tá có thể thăm khám cho con. Đó là cách giáo dục trẻ hiểu về sự riêng tư. Việc dạy này đơn giản dạy trẻ về ngôn ngữ, cách nói lên những phần “riêng tư” đó, để khi trẻ bị lạm dụng vào những phần đó, trẻ biết kể chính xác về vị trí đó.

Bên cạnh đó, người lớn cần dạy trẻ 3 bước an toàn khi trẻ từ 2 - 5 tuổi là cần thiết để giảm các vấn đề xâm hại.

Bước 1: Sau khi đã giáo dục trẻ về phần riêng tư của cơ thể. Hãy dạy trẻ biết nói lớn như “KHÔNG, CON KHÔNG THÍCH BÁC CHẠM VÀO...” khi ai đó (dù người lạ hay quen) cố ý chạm vào những chỗ đó. Hãy dạy trẻ cách phản ứng “KHÔNG”, nói lớn điều này khi ai đó làm chuyện không hay, dù đó là đang đùa giỡn. Về luật bảo vệ quyền trẻ em, việc đùa giỡn trên các phần riêng tư của trẻ là không được cho phép.

Việc nói lớn “KHÔNG” cũng giúp cha mẹ, người lớn xung quanh có thể hiểu tình huống để bảo vệ bé.

Bước 2: Sau khi bé nói lớn “KHÔNG”, hãy dạy trẻ cách bỏ chạy về phía 1 người lớn khác.

Bước 3: Dạy trẻ kể chính xác ai đó chạm vào vị trí nào. Việc dạy cách nói chính xác vùng riêng tư của trẻ sẽ giúp trẻ kể chính xác vấn đề.

Lúc này, cha mẹ không tỏ thái độ thái quá, bực tức, hãy luôn giữ bình tĩnh, lắng nghe hết câu chuyện. Chỉ nên khuyên bé là: “Con đã làm đúng, thân thể là của con, những phần riêng tư của con không ai được chạm vào, lần sau con hãy làm như vậy nếu có ai đó chạm vào nhé!”

Sau đó, hãy tự xử lý tình huống đó, và cùng sự giúp đỡ của những người khác, của cộng động và chính quyền. Nhưng, đừng kể cách bạn xử lý ra sao cho bé vì có thể làm con sợ, chỉ cần cho bé biết “Việc bé làm là đúng, cần phát huy”.

3 bước trên rất cần thiết cho các bé nhỏ, đặc biệt dưới 7 tuổi vì lúc này việc dạy bé ý thức về những phần riêng tư của bé là rất thuận lợi. Hơn nữa, trẻ hiểu về riêng tư và không chạm sẽ giúp trẻ dễ hiểu hơn cách xử lý khi trẻ lớn hơn.

Không nên khiến trẻ xấu hổ

Trẻ bắt đầu nhận thức về giới tính thật sự ở tuổi từ 5 - 9, trẻ có thể tò mò những thứ thuộc về thân thể. Từ 8 tuổi, trẻ có thể biết cách lập nhóm bạn theo cùng sở thích. Ví dụ, 2 - 3 bạn trong lớp thích mặc áo nơ, hoặc thích điệu sẽ chơi với nhau.

Việc bạn trò chuyện về giới tính nên bắt đầu minh bạch, rõ ràng và trả lời đúng câu hỏi trẻ hỏi. Đừng làm trẻ bị ngại hay xấu hổ khi bị hỏi và trả lời vì lúc này trẻ nhận thức được sự xấu hổ về bản thân nếu ai đó nhắm vào đó để cười chê trẻ.

Đồng thời, có thể dùng sách vở mang tính giáo dục, dạng tranh ảnh truyện tranh để trẻ hiểu hơn về cơ thể, chức năng, những khái niệm như làm sao trẻ sinh ra.

Ví dụ, khái niệm tinh trùng và trứng không còn lạ với trẻ hiện đại ngày nay, cha mẹ cần minh bạch giải thích sẽ có ích về nhận thức của trẻ khi đến tuổi dậy thì…

Cho trẻ thông tin về giới tính và các khái niệm liên quan là cần thiết và sớm khi trẻ bắt đầu quan tâm. Cách trò chuyện là không nên lẩn tránh hay la mắng mà cho trẻ thông tin, khái niệm đúng vì thực ra cấm đoán cũng không được. Cũng đừng nghĩ rằng đợi lớn sẽ nói tốt hơn. Bởi mỗi độ tuổi nhận thức giới tính là khác nhau.

Việc nói về giới tính khi lớn không còn hiệu quả giáo dục nhiều như khi trẻ nhỏ, mà chỉ là 1 ý để trẻ tham khảo. Bởi trẻ có thể đã tìm hiểu từ nhiều người và các nguồn thông tin khác. Chỉ có cách cho thông tin minh bạch và đúng từ nhỏ qua mỗi giai đoạn mới giúp trẻ có nhận thức đầy đủ về nó.