Giáo dục giới tính toàn diện cho học sinh trung học cơ sở

Giáo dục GT-TD cho giới trẻ ngày càng trở nên cấp thiết

Với mong muốn đóng góp hữu ích cho xã hội, phát triển một chương trình giáo dục về GT-TD toàn diện cho học sinh trung học cơ sở (THCS) ở Việt Nam, PGS. TS. Hoàng Lan Anh (Hiệu phó Trường Khoa học Xã hội và Chính trị, Đại học Melbourne, Australia), kết hợp cùng Nguyễn Hà Phương (Thạc sĩ Khoa học Phát triển, Đại học Melbourne, Australia; Nghiên cứu sinh Nhân học Xã hội, Đại học Zurich, Thụy Sỹ) thực hiện dự án SAVVY (viết tắt của Sexuality Awareness-raising and Value-setting for Vietnamese Youths, tạm dịch: Nâng cao nhận thức và định hướng giá trị về giới tính cho giới trẻ Việt Nam). Dự án SAVVY được tiến hành trong hơn 2 năm với sự tài trợ của Hội đồng Australia-ASEAN (Australia-ASEAN Council) trực thuộc Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia.

Tại hội thảo tổng kết Dự án SAVVY vừa tổ chức tại Hà Nội, PGS. TS. Hoàng Lan Anh chia sẻ lý do chị nghiên cứu đề tài này bởi câu chuyện có thật đã ám ảnh chị từ hồi học THCS ở một trường chuyên hồi thập niên 80, khi học sinh không được giáo dục GT-TD. Trong lớp có một bạn nữ vừa ngoan vừa học giỏi, nhưng đến năm lớp 9 bạn ngoan nhất lớp đó đã phải bỏ học vì mang bầu. Việc phải lên chức mẹ quá sớm đã hủy hoại cả cuộc đời của bạn. Về sau, cả lớp đều thành đạt, nhưng bạn đó phải đi bán cơm bụi, mưu sinh vất vả. Do đó, nếu trẻ em không được giáo dục GT-TD sẽ dễ gặp nhiều hậu quả thương tâm, phải bỏ học, thậm chí tự tử.

Vấn đề giáo dục giới tính, chăm sóc sức khỏe sinh sản và tình dục vị thành niên ngày càng trở nên cấp thiết, tỷ lệ xâm hại tình dục trẻ em ở Việt Nam đang có xu hướng gia tăng.

Theo báo cáo của Bộ LĐ-TB&XH, từ tháng 6/2019 đến tháng 6/2021, cả nước có hơn 4.000 trẻ em bị xâm hại, trong đó có hơn 3.600 trẻ là nữ. Tuy nhiên, đây là số liệu chính thức chỉ là "phần nổi của tảng băng chìm" vì nhiều vụ xâm hại chưa được phát hiện và xử lý.

Kinh nghiệm giáo dục giới tính ở Australia

PGS. TS. Hoàng Lan An cho biết về giáo dục giới tính trong trường học ở Australia, khác với Việt Nam vẫn coi TD là điều cấm kỵ, khó nói, trong khi thực tế các em đến tuổi dậy thì luôn tò mò muốn tìm hiểu về bản thân, những cảm xúc rung động với người khác giới, và nếu chúng ta không cung cấp cho các em kiến thức cần thiết thì các em còn đi xa hơn rất nhiều. Giáo dục GT-TD ở Australia được chấp nhận là một thực tế và trách nhiệm của các nhà giáo dục và phụ huynh, đồng thời trách nhiệm của truyền thông là đưa cho các em kiến thức cần thiết để được bảo vệ bản thân mình. Trẻ em được dạy đan xen giáo trình sách in, và video clip, phim ngắn minh họa những phần khó nói như hoạt động TD mà không khiêu dâm. Kèm theo bộ giáo trình giáo dục GT có 1 bộ có tất cả dụng cụ liên quan tới TD và sinh sản. Các gia đình chỉ cần lên mạng đăng ký là họ gửi tặng 1 túi trong đó có đầy đủ các dụng cụ để dạy con.

Khi các em đã được tiếp xúc, được học thì sẽ không thấy TD là quá nguy hiểm. Tôi thấy, tốt nhất là cha mẹ dạy con cách bảo vệ bản thân mình để làm sao đừng lỡ mang bầu, nếu con mang bầu ở tuổi vị thành niên là ác mộng của các phụ huynh - PGS. TS. Hoàng Lan Anh chia sẻ.

Giá trị cốt lõi trong giáo dục giới tính cho giới trẻ

Kế thừa chương trình giáo dục GT-TD của các quốc gia có nền giáo dục tiên tiến như Mỹ, Australia và Singapore, Dự án SAVVY đã phát triển một chương trình giáo dục GT-TD toàn diện cho học sinh THCS thông qua các hoạt động tham vấn, phản biện với các bên liên quan bao gồm các cơ quan chính phủ, các tổ chức quốc tế, các cơ quan truyền thông, trường học, phụ huynh và các chuyên gia giáo dục GT-TD.

PGS. TS. Hoàng Lan Anh cho biết, bộ Tài liệu Giáo dục giới tính & tình dục của dự án SAVVY hướng tới học sinh THCS tại Việt Nam (12-15 tuổi) nhằm cung cấp những thông tin chính xác về mặt khoa học, phù hợp với lứa tuổi và sự phát triển về GT-TD, phù hợp với văn hóa và các khía cạnh nhận thức, cảm xúc, thể chất và xã hội; cung cấp những kiến thức cơ bản về sức khoẻ tình dục và sức khoẻ sinh sản để các em biết cách phòng ngừa viêm nhiễm qua đường tình dục và mang thai ngoài ý muốn. Đồng thời, qua đó giúp các em có cơ hội khám phá các giá trị đạo đức, các chuẩn mực xã hội và văn hóa, các quyền liên quan đến tình dục và các mối quan hệ xã hội; thúc đẩy việc tiếp thu các kỹ năng sống, phát triển lòng tự tôn ở các em và hình thành thái độ đúng đắn trong quan hệ với người xung quanh.

Thạc sĩ Nguyễn Hà Phương chia sẻ thêm: Điểm nhấn trong tài liệu giảng dạy giáo dục GT-TD của Dự án SAVVY là đề cao sự tôn trọng trong các quan hệ xã hội, tình bạn, tình yêu cũng như trong cách các em thanh thiếu niên nhìn nhận cơ thể, bản dạng giới, và xu hướng tính dục của bản thân mình và người khác. 

Khác với những tài liệu giáo dục GT-TD đã được sử dụng ở Việt Nam từ trước đến nay, giáo trình của Dự án SAVVY không nhấn mạnh vào sự nguy hiểm khi quan hệ tình dục và coi đây là vấn đề kiêng kị của tuổi vị thành niên mà ghi nhận những rung động, khao khát, lo âu, và bất an của tuổi mới lớn. 

Tài liệu khuyến khích các em có cái nhìn cởi mở và lành mạnh về GT-TD để có thể tự tin trang bị cho mình những kiến thức cần thiết, tìm kiếm sự trợ giúp khi cần thiết lập ranh giới an toàn trong tình bạn - tình yêu, và có những lựa chọn đúng đắn cho mình.

Tài liệu có thể được dùng cho mục đích giảng dạy cho giáo viên, chuyên viên giáo dục phụ trách mảng giáo dục GT-TD trong nhà trường; hoặc là tài liệu tham khảo cho các bậc phụ huynh và các em học sinh. Được thiết kế theo hình thức giáo trình hướng dẫn giảng dạy chi tiết và toàn diện, tài liệu có thể được sử dụng cho 1 ngày hội thảo hay ngoại khoá kéo dài 7 – 8 giờ hoặc chia thành 5 buổi học, thời lượng tối ưu cho mỗi phần từ 1 đến 1.5 giờ. Tài liệu có thể được tải xuống miễn phí từ trang web của dự án SAVVY tại https://savvyprojectvn.wixsite.com/savvy. Trang web cũng cho phép tải xuống miễn phí 8 bài báo tóm tắt nội dung của tài liệu đã được đăng trên Báo Thiếu niên Dân tộc – chuyên đề của Báo Thiếu niên Tiền phong và Nhi đồng với ngôn ngữ dễ hiểu và gần gũi với các em học sinh THCS.

PGS. TS. Hoàng Lan Anh bày tỏ mong muốn lan tỏa rộng rãi bộ tài liệu giáo dục GT-TD, để các bậc cha mẹ tìm hiểu và đồng hành học cùng con, đặc biệt là làm sao để các học sinh các trường dân tộc nội trú ở vùng sâu vùng xa (nơi xảy ra nhiều vụ lạm dụng tình dục, tảo hôn và mang thai sớm) có thể học giáo trình này.