Giúp trẻ nhút nhát sống hòa đồng

Tìm hiểu nguyên nhân của sự nhút nhát

Anh Tiến (Hà Nội) rất lo lắng khi thấy cậu con trai không chịu nói chuyện hay trả lời câu hỏi của người lạ, không hòa đồng và tham gia các hoạt động chung với bạn bè đồng trang lứa, không thích chơi ở nơi đông người và tham gia các hoạt động tập thể... Cũng như anh Tiến, không ít phụ huynh lo lắng vì thấy con dễ xấu hổ, khó hòa đồng, khó khăn trong việc thích nghi với môi trường cũng như tình huống mới lạ.

Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ nhút nhát, bao gồm các yếu tố di truyền, môi trường, giáo dục gia đình, trải nghiệm sống của trẻ… Do đó, cha mẹ cần tìm hiểu rõ các nguyên nhân để có cách uốn nắn kịp thời.

Tuy nhiên, theo Thạc sĩ Phương Hoài Nga - Chuyên gia về tâm lý học trẻ em và vị thành niên, nhút nhát không đồng nghĩa với mất tự tin, cũng chưa chắc là bất lợi cho trẻ trong hiện tại và tương lai. Việc bạn nhỏ chưa hào hứng tham gia các hoạt động xã hội ngay lúc đó có thể bất lợi cho giao tiếp ngắn hạn. Nhưng sau đó, khi quen dần trẻ hoàn toàn có thể hòa nhập, tham gia cùng các bạn. Ví dụ, một học sinh mới vào trường lớp mới, trong khi các bạn khác đều đã quen nhau thì em e dè, khó hòa nhập. Tuy nhiên, chỉ sau một thời gian cùng học tập, vui chơi với các bạn, dần dần sự e dè, ngại ngùng đó sẽ “tan biến”. Có thể bạn nhỏ là người khá thận trọng nên khi đến một nơi mới dễ trở nên lo lắng, bất an, nhưng khi cảm nhận được nơi đó an toàn thì sự nhút nhát tạm thời sẽ được cải thiện. Vì vậy, nếu biết nhút nhát là biểu hiện của việc trẻ đang tìm hiểu một môi trường mới, hoặc trẻ đang thiếu các kỹ năng xã hội, thì cha mẹ, gia đình, thầy cô cần có cách hướng dẫn, hỗ trợ đúng đắn.

Phụ huynh cần điều chỉnh cách giáo dục phù hợp

Theo nhận định của chuyên viên tâm lý Nhan Cẩm Nghi, Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (TP.HCM), tính cách của một người do nhiều yếu tố tác động, trong đó bao gồm yếu tố sinh học. Vì thế, tính rụt rè có thể là một phần tính cách của cá nhân từ rất sớm. Nhiều nghiên cứu cho thấy, khoảng từ 4 tháng tuổi, tính khí của một đứa trẻ đã được thể hiện thông qua cách bé phản ứng với các đồ chơi xung quanh. Những trẻ không phản ứng hay phản ứng tích cực trước những thay đổi nhỏ thường ngày như tiếng chuông cửa reo hoặc chuyện thay tã… thường có xu hướng trở nên rất hòa đồng khi đi học. Ngược lại, với những trẻ dễ căng thẳng trước môi trường xung quanh, có khả năng trẻ nhút nhát hơn khi lớn lên. Những trẻ này đặc biệt nhạy cảm với bất kỳ thay đổi nào trong môi trường và không thoải mái trước những kích thích, tác động. Với tính xấu hổ, trẻ dễ cảm thấy không thoải mái trước những tình huống xã hội. Trẻ cần thời gian để làm quen, “khởi động” và điều chỉnh bản thân để thích nghi với môi trường xung quanh hơn các bạn khác.

Việc dễ xấu hổ có thể khiến trẻ khó hòa nhập hơn các bạn, nhưng đồng thời là một ưu điểm giúp trẻ bảo vệ bản thân trước những người lạ thiếu an toàn. Tính cách nhút nhát cũng có những ưu điểm nhất định, trẻ thường ngoan hiền, dễ bảo, biết lắng nghe và vâng lời nên được người lớn yêu thương, quý mến. Tuy nhiên, nếu tình trạng nhút nhát kéo dài và không có dấu hiệu thuyên giảm, các em có thể bị thiệt thòi nhiều mặt như: ngại giao tiếp, khó hòa đồng với mọi người xung quanh, nên trẻ cũng thường ít bạn bè, cô độc và không có nhiều niềm vui; trẻ có nhiều nguy cơ sút giảm lòng tự trọng, cảm thấy bản thân mình không có giá trị. Các em khó lòng phát huy những tài nghệ hoặc kỹ năng tiềm ẩn vì lo sợ bị người khác phán xét. Ðồng thời, trẻ thường đánh mất nhiều cơ hội tốt để rèn luyện bản thân và phát triển các kỹ năng sống, từ đó các em sẽ dễ gặp thất bại trong cuộc sống khi lớn lên.

Do đó, phụ huynh cần trang bị kĩ năng nuôi dạy con, có phương pháp can thiệp hiệu quả giúp trẻ tránh khỏi các nguy cơ lo âu tiềm ẩn trong tương lai. Ví dụ, với một trẻ tỏ ra khó chịu và choáng ngợp trước tiếng ồn, việc quát mắng và buộc trẻ phải kìm nén cảm xúc của mình sẽ khiến trẻ cảm thấy mất an toàn và cho rằng bản thân có lỗi. Thay vào đó, việc trấn an cơn khủng hoảng của trẻ, sau đó để trẻ dành thời gian tự điều chỉnh cũng như tự lựa chọn sẽ giúp trẻ trở nên bình tĩnh và biết cách đương đầu với khó khăn trong tương lai. Ðôi khi, việc này đòi hỏi cha mẹ có những phương pháp dứt khoát, cảm thông và sáng tạo. Bên cạnh đó, với đặc điểm trên, trẻ thực sự chỉ cần (và đáp ứng tốt) các hình thức kỷ luật nhẹ nhàng, vì con dễ dàng cảm thấy có lỗi bởi vi phạm của bản thân hơn so với những bạn “dạn dĩ” khác. Ðiều này góp phần giúp trẻ phát triển khả năng tự nhận thức giá trị bản thân một cách phù hợp.

Nếu bố mẹ cứ cho rằng con nhút nhát thì trẻ sẽ tin đó là sự thật và sẽ không có động lực để cố gắng khắc phục. Bố mẹ hãy làm gương cho con noi theo. Nếu cha mẹ là những người sống hòa đồng và cư xử thân thiện với mọi người xung quanh, con sẽ học tập được điều đó. Cha mẹ cũng đừng quên khen ngợi bé vì những tiến bộ đạt được dù nhỏ nhất. Ở tuổi dậy thì, nên cho con tham gia các khóa học về kỹ năng sống để rèn luyện sự tự tin.

Mỗi trẻ đều là một cá thể đặc biệt duy nhất. Việc nhìn nhận và phát huy đặc điểm độc đáo ấy tùy thuộc góc nhìn vào phụ huynh. Ðiều quan trọng phụ huynh cần làm là nhận ra, chấp nhận, tôn trọng giá trị và điều chỉnh cách giáo dục phù hợp với từng trẻ.