Kìm hãm dậy thì sớm ở trẻ

Không chủ quan khi trẻ có dấu hiệu dậy thì sớm

Gia đình anh Thanh (Hà Nội) bất ngờ thấy con gái T.M.N (6 tuổi) có biểu hiện ngực 2 bên to bất thường, ra máu âm đạo. So với bạn bè đồng trang lứa thì bé N cao vượt trội, trong vòng 6 tháng bé cao thêm 8cm. Ðưa con đến bệnh viện khám, bé N được thực hiện xét nghiệm đánh giá hormone nội tiết; chụp X-quang tuổi xương; siêu âm vú, ổ bụng, tử cung vòi trứng tìm bất thường. Kết quả xét nghiệm các hormone hướng dục (LH huyết thanh, Prolactin, Estradiol, FSH, TSH) và chẩn đoán thăm dò chức năng chỉ ra rằng bé N dậy thì sớm hơn các bạn đồng trang lứa. Nhận kết quả con gái 6 tuổi dậy thì sớm, vợ chồng anh Thanh không khỏi bàng hoàng. Bé N được bác sĩ tư vấn chế độ dinh dưỡng, luyện tập, đồng thời tư vấn những lưu ý cho phụ huynh khi trẻ bắt đầu dậy thì.

Theo ThS.BS Nguyễn Thị Hằng, Trung tâm Nội tiết - Chuyển hóa - Di truyền và Liệu pháp phân tử, Bệnh viện Nhi Trung ương, thống kê trong giai đoạn tháng 9/2017 đến tháng 4/2021, Bệnh viện Nhi Trung ương đã chẩn đoán 694 trẻ dậy thì sớm, trong đó có 21 bé trai (tỷ lệ 3%) và 673 bé gái (tỷ lệ 97%). Tỷ lệ dậy thì sớm dao động 1/10.000-1/5.000, ở nữ thường cao hơn nam. Các báo cáo gần đây tại Mỹ, Trung Quốc và Hàn Quốc cũng cho thấy, tỷ lệ dậy thì sớm ở trẻ đang tăng lên rõ rệt. Nhiều trẻ tới khám có biểu hiện dậy thì sớm khi mới 5, 6 tuổi.

Dậy thì sớm là trạng thái cơ thể của trẻ bắt đầu trải qua quá trình thay đổi thành cơ thể người lớn quá sớm. Bình thường, trẻ gái bước vào độ tuổi dậy thì trung bình từ 8 - 13 tuổi và ở trẻ trai từ 9 - 14 tuổi. Dậy thì sớm là sự phát triển đặc tính sinh dục trước 9 tuổi ở bé trai và trước 8 tuổi ở bé gái (hoặc có kinh nguyệt trước 9,5 - 10 tuổi ở trẻ gái). Trong một số ít trường hợp, dậy thì sớm có thể là biểu hiện của những bệnh lý nguy hiểm như u nang buồng trứng, u não, các bệnh tuyến giáp... Vì vậy, cha mẹ nên tìm hiểu kỹ về tình trạng này để bảo vệ sức khỏe của trẻ.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hiện nay trẻ dậy thì sớm tăng 35 lần so với 10 năm trước, tình trạng này đang có xu hướng ngày càng gia tăng và phần lớn gặp ở trẻ nữ.

 

Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết trẻ dậy thì sớm

Bác sĩ Trần Thị Kim Ngọc - Chuyên khoa Nhi, Bệnh viện đa khoa Medlatec cho biết: Dậy thì sớm ở trẻ em được phân loại thành dậy thì sớm trung ương (tức dậy thì sớm thực sự): Do hoạt động sớm của trục hạ đồi - tuyến yên - sinh dục, phụ thuộc hormone hướng sinh dục; Dậy thì sớm ngoại biên (hoặc dậy thì sớm giả): Ðộc lập với sự kích thích của tuyến yên và không phụ thuộc hormone hướng sinh dục; Dậy thì sớm 1 phần (không hoàn toàn): Phát triển sớm và riêng lẻ 1 đặc tính sinh dục thứ phát; Dậy thì sớm nhanh: Thường gặp ở trẻ gái 8-10 tuổi có cân nặng và chiều cao tiến triển nhanh so với tuổi và ít ảnh hưởng chiều cao cuối cùng nếu có kinh nguyệt sớm.

Phần lớn các trường hợp dậy thì sớm ở nữ là nguyên nhân vô căn (do cơ thể tự phát triển sớm hơn bình thường) và có liên quan đến tình trạng thừa cân béo phì, chỉ một số ít trường hợp là do bệnh lý (như các khối u tiết ra hormone sinh dục) hoặc do trẻ tiếp xúc với các chất có chứa hormone sinh dục hoặc có đặc tính như hormone sinh dục (Diethyl phthalate, Triclosan, Dichlorophenol, Methyl paraben, Propyl paraben) có thể gây ra dậy thì sớm. Và các nguyên nhân khác như yếu tố di truyền, nội tiết, môi trường sống, chế độ ăn uống, điều kiện sống trong gia đình và các bệnh lý khác của cơ thể. Trong đó, nguy hiểm nếu nguyên nhân từ u não, u ác tính tuyến sinh dục, các bệnh tuyến giáp…

Một số dấu hiệu nhận biết dậy thì sớm ở trẻ như: Tăng tốc độ phát triển chiều cao (có thể phát triển chiều cao trước khi phát triển vú); Phát triển tuyến vú, thường ở 1 bên, đôi khi ở cả 2 bên; Lông mu, lông nách xuất hiện; Bắt đầu có kinh nguyệt ở bé gái; Tinh hoàn hoặc dương vật to lên, nổi mụn trứng cá, giọng trầm đi ở bé trai; Thay đổi về tâm lý: Bắt đầu có xu hướng tách khỏi bố mẹ, quan tâm đến bản thân, hay so sánh mình với những bạn cùng tuổi khác, chủ yếu chơi với bạn cùng giới. Ðặc biệt, hay mơ mộng, lý tưởng hóa đặt ra những mục tiêu không thực tế, chưa có khả năng kiểm soát bản thân.

Phòng ngừa dậy thì sớm ở trẻ em

Dậy thì sớm có thể gây ra các vấn đề về thể chất, ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ như:

Hạn chế phát triển chiều cao: Trẻ dậy thì sớm lúc đầu có thể phát triển nhanh và cao hơn so với các bạn cùng lứa tuổi. Tuy nhiên, vì xương trưởng thành nhanh hơn bình thường nên thường ngừng phát triển sớm hơn bình thường. Vì vậy, trẻ dậy thì sớm có chiều cao thấp hơn khi trưởng thành. 

Ảnh hưởng về tâm lý: Trẻ lo sợ, tự ti do phát triển sớm, thậm chí dẫn đến trầm cảm, sống khép mình, để lại di chứng tâm lý khi trưởng thành.

Nhu cầu sinh lý xuất hiện sớm: Tăng trưởng của các hormone khiến ham muốn tình dục được hình thành trong khi trẻ chưa kịp trang bị kiến thức về quan hệ tình dục an toàn, dễ gây ra những hậu quả như mắc các bệnh lây qua đường tình dục, mang thai và nạo phá thai khi còn quá nhỏ.

Một số kiến thức để phòng ngừa dậy thì sớm ở trẻ:

Chế độ dinh dưỡng khoa học, hợp lý: Một thực đơn dinh dưỡng đầy đủ, cân bằng đủ nhóm chất được xem là “chìa khóa vàng” giúp trẻ phát triển tự nhiên. Nên chọn lựa nguồn thực phẩm tươi mới, không chứa chất biến đổi gen, không chứa hormone tăng trưởng; hạn chế thực phẩm đóng hộp, đồ ăn nhanh, thực phẩm quá nhiều dầu mỡ, chất béo cùng hàm lượng đường cao.

Tạo thói quen vận động, tham gia các hoạt động thể thao cho trẻ.

Thận trọng trong việc cho trẻ tiếp xúc với các sản phẩm kem, mỹ phẩm hoặc thuốc có estrogen và testosterone, điều này sẽ ảnh hưởng đến sự cân bằng hormone sinh dục.

Ngoài việc cho trẻ đi thăm khám nếu có dấu hiệu dậy thì sớm, bố mẹ cần dành thời gian tâm sự, chia sẻ để trẻ có thể giải tỏa những gánh nặng về tâm lý, tránh để xảy ra những hậu quả nghiêm trọng.