Lợi ích không ngờ khi dạy trẻ “yêu lao động”

Theo Chuyên gia tâm lý, PGS. TS Trần Thành Nam (Ðại học Quốc gia Hà Nội), nguyên nhân của tình trạng trẻ không yêu lao động là do sự giáo dục của gia đình. Hiện nay, điều kiện kinh tế ngày càng cao, mỗi gia đình chỉ có từ 1 - 2 con. Một số phụ huynh chỉ chú trọng bồi dưỡng trí tuệ cho trẻ mà thiếu đi sự bồi dưỡng về tính tự lập và thói quen lao động. Bên cạnh đó, là bệnh “sính” thành tích, cha mẹ chỉ chú ý vào kết quả học tập của con, bao bọc con. Thậm chí, phụ huynh tự làm hết các công việc của con hoặc thuê người giúp việc để trẻ dành thời gian cho việc học.

Một số cha mẹ cho rằng, việc học của trẻ đã quá áp lực nên không muốn tạo gánh nặng cho trẻ. Hoặc sợ con làm việc nhà nguy hiểm, sợ con bị tai nạn thương tích. Tuy nhiên, điều này vô hình chung cướp đi quyền được trải nghiệm, rèn luyện các phẩm chất của con. Do đó, những đứa trẻ ngày càng trở nên thụ động, lười biếng hơn. Hệ số sức khỏe do lười vận động vì thế cũng bị ảnh hưởng. Tỉ lệ trẻ em béo phì có xu hướng tăng.

PGS. TS Trần Thành Nam phân tích: Nhân cách của con người được sinh ra và phát triển trong hoạt động. Về cơ bản, cuộc đời của con người chỉ có 3 hoạt động chủ đạo, đó là học tập, vui chơi và lao động. Bản thân lao động cũng là một hình thức để rèn luyện những năng lực phẩm chất của trẻ. Từ đó, giúp con sớm hoàn thiện “tiến trình thành nhân” và trở thành công dân tích cực, có ích cho xã hội.

Một nghiên cứu của Ðại học Havard cho thấy, cho dù trí tuệ, thu nhập gia đình, hoàn cảnh hay trình độ giáo dục thế nào thì những người tham gia lao động sống vui hơn những người không lao động. Các nghiên cứu tương tự cũng chỉ ra, những trẻ được làm các công việc vừa sức mình có cảm xúc khá ổn định, ít gặp vấn đề tâm lý, tự giác, có trách nhiệm, EQ cũng khá cao.

Vì thế, cho dù là việc vặt trong nhà hay những công việc không quan trọng trong mắt người khác, cha mẹ vẫn cần dạy trẻ làm để trẻ cảm nhận được tình yêu, niềm vui và hạnh phúc. Qua đó, trẻ dần hình thành tính cách tự giác, có tinh thần trách nhiệm với gia đình, xã hội.

Cha mẹ có ảnh hưởng rất lớn đến khả năng làm việc của trẻ và chính là tấm gương chuẩn mực, là người truyền cảm hứng cho tình yêu lao động ở con trẻ. Trong quá trình dạy con tình yêu lao động, cha mẹ có thể lưu ý một số vấn đề sau:

Nắm cơ hội, thời điểm trẻ rất thích tự làm việc

Một đứa trẻ mới chập chững biết đi đã có nhu cầu muốn giúp mẹ làm việc (2 tuổi biết lấy giúp mẹ một số đồ vật, 3 tuổi đã có ước muốn làm việc như người lớn, 4-5 tuổi đã biết tự mình thu dọn đồ chơi, quần áo và tự rửa bát đũa cho mình). Ở giai đoạn trẻ khao khát tự làm, cha mẹ nên kiên nhẫn dạy con phương pháp và hướng dẫn trẻ. Ðể trẻ cảm nhận niềm vui và thành công khi "mình biết làm".

Ðồng thời, cha mẹ tạo cho trẻ cơ hội rèn luyện, làm việc. Ví dụ như “dụ” trẻ thu dọn đồ chơi: “Ðồ chơi mệt rồi, chúng muốn về nhà ngủ, chúng ta hãy đưa đồ chơi về nhà thôi”. Hoặc khi chuẩn bị ăn cơm, có thể đóng vai: “Mẹ làm đầu bếp, con làm nhân viên phục vụ, mời nhân viên phục vụ bê bát, đồ ăn ra đây nào”. Như vậy trẻ sẽ rất thích, làm việc nhà như chơi trò chơi vậy.

Cho trẻ làm việc nhà tùy theo độ tuổi

Mỗi tuổi khác nhau, kỹ năng làm việc, mức độ nhận thức, thể lực, sự kiên nhẫn cũng khác nhau. Hãy cho trẻ làm những việc vừa sức mình. Ví dụ trẻ 9 tuổi hãy để trẻ quét nhà, chưa nên lau nhà vì chổi lau ướt có thể quá sức trẻ. Không ép trẻ quá mức sẽ khiến trẻ sợ hãi, oán giận cha mẹ, và ghét cả việc lau nhà.

Khi rèn luyện kỹ năng làm việc nhà cho trẻ, cha mẹ vừa làm mẫu, vừa giảng giải về những điều cần chú ý, sau đó mới để trẻ thực hành. Bà Phan Hồ Ðiệp - Giảng viên Trường Ðại học Sư phạm Hà Nội và là mẹ của “thần đồng” Ðỗ Nhật Nam cho rằng, từ cấp 1, cha mẹ nên để các con tự rửa chén bát. Bởi, trẻ sẽ học về giá trị của lao động từ việc làm cụ thể. Ngoài ra, có thể để con tự làm bữa trưa đơn giản, cho phép con làm đồ ăn trẻ thích.

Thậm chí, nếu được phép, cha mẹ có thể đưa con tới chỗ làm. Khi đó, trẻ sẽ hiểu cha mẹ đã làm việc vất vả như thế nào để gánh vác gia đình. Ngoài ra, phụ huynh cũng nên kể cho các con về tuổi thơ của cha mẹ giúp trẻ hiểu hơn về giá trị lao động và trân trọng điều đó.

Cần hết sức kiên nhẫn với trẻ, tránh trách mắng con

Thời gian đầu, trẻ có thể vừa làm chậm, vừa làm sai, làm hỏng một số thứ, khiến cha mẹ mất thời gian... nên nhiều cha mẹ đã tự làm luôn cho nhanh. Như vậy là bỏ qua cơ hội tốt để dạy trẻ. Cha mẹ có thể dành cuối tuần rảnh rỗi để hướng dẫn trẻ, dạy trẻ với thái độ ôn hòa, tiến hành từng bước và có thái độ như chơi 1 trò chơi. Trong quá trình này, nên khuyến khích, biểu dương trẻ. Con sẽ rất thích nếu cha mẹ mỉm cười, được ôm và khích lệ "con làm tốt lắm".

Bên cạnh đó, hãy cho phép con được làm sai, qua đó phân tích và chỉ ra nguyên nhân, không được trừng phạt trẻ. Lưu ý khi dạy trẻ yêu lao động phải đảm bảo nguyên tắc "an toàn là số 1". Dạy trẻ cách sử dụng hoặc tránh xa những vật có thể gây hại để đảm bảo an toàn.