Một chiến dịch ở Bắc Kỳ - Nguồn sử liệu quý hiếm

Đặt tên sách là Một chiến dịch ở Bắc Kỳ, nhưng thực tế tác giả tham gia bốn chiến dịch dài ngắn khác nhau, trong đó có ba cuộc đôi bên giao chiến ác liệt. Tuy nhiên, tác giả không kể nhiều về các trận đánh mà tập trung viết về những điều mới lạ mà ông tận mắt chứng kiến và tìm hiểu được về vùng đất Viễn Đông xa xôi mà “ở Pháp biết bao người nhắc tới”.

Buổi sáng trên hồ Hoàn Kiếm

Sách có bố cục 23 chương, đưa người đọc theo hành trình rong ruổi trên khắp các nẻo đường Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Hóa, Nam Định, Tuyên Quang, Lạng Sơn, Phú Thọ, Đà Nẵng, Huế của bác sĩ Hocquard trong khoảng thời gian hơn hai năm (1884 - 1886). Trên hành trình này, tác giả đã có cơ hội gặp gỡ, tiếp xúc đủ mọi hạng người, từ những nhà buôn, cu li, quan lại, ký lục, gia đình và trẻ con bản xứ, thậm chí cả vua Đồng Khánh. Ông quan sát từ cảnh vật, kiến trúc đến con người, phong tục… và ghi chép, tìm hiểu, cũng như chụp lại những hình ảnh quan sát được. Bởi thế, nói không ngoa, hồi ký Một chiến dịch ở Bắc Kỳ là nguồn sử liệu quan trọng để tìm hiểu về nền chính trị, kinh tế, xã hội miền Bắc và miền Trung Việt Nam cuối thế kỷ XIX. Từ địa dư, phong tục tập quán, tín ngưỡng, các làng nghề thủ công truyền thống đến con người, tổ chức xã hội, một số công trình kiến trúc quân sự và dân sự nổi tiếng một thời của xứ Bắc Kỳ và Trung Kỳ đều lọt vào đôi mắt quan sát tinh tường của một nhà nhiếp ảnh tài tình. Nhờ đó, bác sỹ Hocquard dựng lại cho chúng ta một cách sống động một bản đồ Hà Nội và Huế với những di sản vốn có của nó và cả những vàng son mà nay đã trở thành quá vãng, như điện Kính Thiên, quần thể chùa Báo Ân hay cung Bảo Định…

Phố Mã Mây

Cách viết kiểu du ký, ký sự khiến những ghi chép trở nên thú vị và phù hợp với nhiều lứa tuổi, nhiều đối tượng độc giả.

Tác giả và nguyên tác:
Charles-Édouard Hocquard (1853 - 1911) sinh tại Nancy, Pháp. Năm 1884, ông tình nguyện sang Đông Dương để phục vụ trong quân đoàn viễn chinh và trở thành một nhà chép sử bằng ảnh chụp vùng đất này. Hàng trăm bức ảnh hiếm hoi về con người và phong cảnh của xứ sở mới đã mang về cho Hocquard huy chương vàng danh giá tại Triển lãm Toàn cầu ở Anvers năm 1885. Vào các năm 1889 - 1891, Hocquard cho đăng chuyện kể về chuyến đi chiến đấu của mình dưới đầu đề Trente mois au Tonkin (Ba mươi tháng ở Bắc Kỳ) trên tạp chí Le Tour du monde (Vòng quanh thế giới). Các ảnh chụp đã thành minh họa trên báo qua những bản khắc tinh xảo của các nghệ nhân Pranishnikoff, E. Ronjat, D. Lancelot, Th. Weber… do kỹ thuật hồi đó chưa cho phép sao chụp ảnh trực tiếp. Năm sau, 1892, Hocquard lấy nội dung và hình ảnh minh họa trên cùng với nhà Librairie Hachette xuất bản thành sách mang tên Une campagne au Tonkin.

Phụ nữ Bắc Kỳ

Dịch giả với bản dịch tâm huyết:

Dịch giả Đinh Khắc Phách sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống hiếu học ở huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Ông học tiếng Pháp từ thuở nhỏ và sớm có niềm say mê thơ văn, lịch sử. Năm 1950, ông tham gia quân đội kháng chiến chống Pháp, giữ nhiều chức vụ quan trọng. Sau này, khi đã nghỉ hưu, ông quay lại dịch một số tác phẩm văn thơ tiếng Pháp như một thú vui lúc thư nhàn, và cũng để lưu lại cho con cháu.

Với vốn sống, kinh nghiệm chiến trường, và hơn hết là mối quan tâm sâu sắc đến văn hoá nước nhà, dù đã ở tuổi 90, nhận thấy Một chiến dịch ở Bắc Kỳ là cuốn sách có giá trị, dịch giả Đinh Khắc Phách đã làm việc cẩn trọng trong suốt hơn một năm, xử lý một khối lượng văn bản Pháp ngữ đồ sộ và thực hiện một hệ thống chú thích tỉ mỉ, mang đến cho độc giả những kiến thức chuẩn xác về các sự kiện lịch sử, phong tục dân gian và tập quán truyền thống của người Việt, làm nên một bản dịch quý trong Tủ sách Đông Dương.

Hình ảnh tư liệu đồ sộ: Cuốn Một chiến dịch ở Bắc Kỳ do Đông A phát hành được trình bày theo đúng ấn bản gốc đầu tiên - Une campagne au Tonkin của nhà Librairie Hachette năm 1892 với 230 hình khắc tinh xảo trong đó có hơn 200 tranh khắc gỗ thớt và 4 bản đồ, được in chính xác gần như nguyên bản.

Postcard tặng kèm

Đặc biệt, Đông A bổ sung 2 hình khắc, và một Phụ lục với 45 bức ảnh độc đáo do chính tác giả chụp, vốn không có trong bản gốc, nhằm giúp độc giả có được hình dung trọn vẹn hơn về đất nước đầu thời Đông Dương.

Với tâm huyết, nỗ lực đưa đến tay độc giả những cuốn sách ngày càng chất lượng cả về nội dung và hình thức, mong rằng Một chiến dịch ở Bắc Kỳ sẽ được độc giả yêu quý, đón nhận và trở thành một phần không thể thiếu trong tủ sách về lịch sử - văn hóa Việt Nam.

Việt Cường / TC Gia đình & Trẻ em