“Những người phụ nữ bé nhỏ” và hình tượng nữ quyền

“Những người phụ nữ bé nhỏ” như một trường thiên tiểu thuyết đưa người đọc về thị trấn nhỏ ở New England, bang Masachusetts. Tác phẩm được xem là cuốn tự truyện viết dựa trên cuộc sống của Louisa May Alcott và ba chị em của bà. Cuốn sách kể về hành trình trưởng thành của bốn chị em nhà March: Meg, Jo, Beth và Amy cùng nhau lớn lên trong một gia đình tuy hơi thiếu thốn nhưng luôn đầy ắp tình thương. Mỗi người mang một tính cách riêng, có xấu, có tốt nhưng tựu trung vẫn là những cô gái tốt bụng, giàu tình thương với những hoàn cảnh kém may mắn hơn mình.

Mặc dù bề ngoài là câu chuyện đơn giản về hành trình trưởng thành của bốn cô gái nhà March nhưng “Những người phụ nữ bé nhỏ” tập trung vào cuộc xung đột giữa hai dấu mốc quan trọng trong cuộc đời của một người phụ nữ: khi muốn trau dồi cho bản thân và khi lập gia đình. Cuốn sách nhấn mạnh những hy sinh cho gia đình có thể mài mòn sự phát triển cá nhân của một người phụ nữ, trong một xã hội còn nhiều định kiến về giới.

Meg là chị cả, xuất hiện lần đầu trong truyện khi cô 16 tuổi. Cô bé xinh đẹp nhưng có đôi lúc bị vật chất cám dỗ. Jo là một tomboy điển hình, cứng đầu và kiêu ngạo. Cô bé 15 tuổi khi câu chuyện bắt đầu. Mơ ước lớn nhất đời cô là trở thành một nhà văn nổi tiếng. Beth là cô bé yêu âm nhạc, nhút nhát nhưng không kém phần giàu tình cảm. Amy là em út trong bốn chị em, hơi ích kỉ nhưng hòa nhã, thanh lịch và có tố chất trở thành một họa sĩ.  

Bối cảnh của chuyện vào những năm tháng sục sôi của nội chiến Mỹ, ông March phải tạm xa gia đình, lên đường nhập ngũ. Cuốn sách mở đầu trong không khí Giáng sinh ấm áp, bốn chị em quây quần bàn luận về những món quà. Khát khao được quà là thế, nhưng các cô gái vẫn sẵn lòng đem tặng đồ ăn, quần áo đến cho nhà Hummel nghèo khổ và tự chuẩn bị những món quà dành cho người mẹ đáng kính của chúng. Điều đó gián tiếp là cầu nối giữa gia đình March và ông cụ nhà Lawrence cùng cháu trai Laurie.

Bốn chị em tự giác bảo ban nhau vun đắp mái ấm gia đình. Meg đi dạy thêm cho bọn trẻ, Jo dành thời gian phụ giúp bà dì March, Beth ở nhà quán xuyến, chỉ mình Amy được đi học, tuy nhiên họ không hề tị nạnh nhau, mà như những chú chim nhỏ, bằng lòng với hạnh phúc giản đơn. Alcott đã xây dựng những tình huống để cá tính từng người bộc lộ rõ nét. Khi họ sống ích kỉ, như lúc Meg đi dự “hội chợ phù hoa” của nhà Moffat, để mặc họ đắp lên người đồ trang sức phù phiếm, hay Amy tích trữ thật nhiều chanh để mang đến lớp khoe mẽ với đám bạn, các cô gái đều không thấy vui vẻ như họ nghĩ. Cách duy nhất để có được hạnh phúc là khi bốn chị em làm việc vì người khác hoặc vì chính gia đình họ.

“Những người phụ nữ bé nhỏ” không chỉ vẽ lên một gia đình nhỏ đầm ấm mà còn đặt câu hỏi về những quy chuẩn áp đặt lên cả nam giới và nữ giới. Jo là đại diện tiêu biểu cho hình tượng nữ quyền trong truyện, cô bé không muốn trở thành một người phụ nữ bình thường. Cô bé muốn viết lách, tự kiếm sống - một việc trước giờ vẫn bị mặc nhiên công nhận dành cho nam giới. Việc để Jo mặc một chiếc váy có vết cháy xém tới dự dạ tiệc là bằng chứng cho thấy Jo không tuân theo nguyên tắc dành cho nữ giới bấy giờ - phải thật duyên dáng nhất là trong các buổi vũ hội vì đấy chính là nơi bạn có thể kiếm chồng.

Nam giới trong xã hội Mỹ thế kỉ 19 cũng bị đè nặng bởi những định kiến. Những cô gái trông chờ đổi đời nhờ kết hôn vô hình trung gây áp lực lên những chàng trai, buộc họ phải trở thành trụ cột trong gia đình. Laurie không được gia đình ủng hộ khi theo đuổi ước mơ âm nhạc mà ép buộc cậu trở thành một nhà kinh doanh tiếp nối truyền thống gia đình là cách mà Alcott thể hiện sự bất công trong một xã hội tưởng như văn minh hiện đại. Tác giả đã dành cho Jo và Laurie những câu văn đẹp đẽ nhất như để tôn vinh những người dám phản đối định kiến giới, sống thật với bản thân.

“Những người phụ nữ bé nhỏ” ngay khi xuất bản đã gây tiếng vang lớn trên thế giới vì tư tưởng vượt thời đại của Alcott. Hơn một thế kỉ qua, cuốn sách vẫn nhận được sự yêu mến của độc giả nhiều lứa tuổi, được dịch ra nhiều thứ tiếng, được dàn dựng thành kịch và chuyển thể thành phim nhiều lần. Nổi tiếng nhất là bản điện ảnh của đạo diễn Gillian Armstrong công chiếu năm 1994 và bản của đạo diễn Greta Gerwig ra mắt năm 2019 đồng thời giành giải Oscar cho hạng mục Thiết kế phục trang đẹp nhất.

Tại Việt Nam, “Những người phụ nữ bé nhỏ” lần đầu tiên được dịch mới hoàn toàn từ nguyên bản bởi dịch giả Nguyễn Thị Hạnh và bổ sung 200 tranh minh họa của họa sĩ người Mỹ Frank T. Merril. Với 4 phiên bản được giới thiệu bao gồm: bản phổ thông bìa cứng, bản giới hạn bìa vải ép nhũ, bản đặc biệt bìa lụa thủy ấn và bản đặc biệt vi quyển (miniature books), Phuc Minh Books đưa tới cho bạn đọc một tác phẩm chất lượng không chỉ về nội dung mà cả về hình thức thể hiện.

Tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Những người phụ nữ bé nhỏ”: Hành trình người việt sử dụng chất liệu Việt, làm sách cho người Việt dự kiến sẽ được Phuc Minh Books tổ chức vào ngày 6/11/2021 tới đây.