Phòng ngừa thuốc lá thế hệ mới đối với học sinh

3,4% học sinh thành thị hút thuốc lá điện tử

Theo kết quả “Điều tra sức khỏe học sinh Việt Nam năm 2019” của Bộ Y tế, tỷ lệ học sinh, thanh thiếu niên từ 13-17 tuổi trên phạm vi cả nước đã từng hút thuốc lá là khoảng 8,3% (năm 2013: 12,1%); tỷ lệ hút thuốc lá điện tử (trong 30 ngày qua, có ít nhất 1 ngày sử dụng thuốc lá điện tử) ở học sinh trong độ tuổi này là 2,6%, ở học sinh thành thị là 3,4%.

Tại Hà Nội, theo nghiên cứu về các hành vi nguy cơ đối với sức khỏe học sinh THCS và THPT do Viện Chiến lược và Chính sách y tế tiến hành năm 2020, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở học sinh lớp 8-12 là 8,35% (nữ là 4,8%, nam là 12,39%), học sinh lớp 10-12 là 12,6%.

Đáng chú ý, thanh thiếu niên không hút thuốc lá truyền thống vẫn thử và bắt đầu sử dụng thuốc lá điện tử trên toàn cầu, đặc biệt là tại Việt Nam. Cùng với đó là gánh nặng “nghiện kép” khi người đang hút thuốc lá điếu thông thường sử dụng thuốc lá điện tử nhiều hơn những người không hút thuốc lá.

ThS. Trần Thị Trang, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho biết, mọi sản phẩm thuốc lá đều gây hại nghiêm trọng đến sức khoẻ, xã hội, kinh tế. Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng làm tăng tỷ lệ sử dụng thuốc lá, đặc biệt là đối tượng trẻ em, thanh thiếu niên, phụ nữ, người chưa hút thuốc lá.

Hút thuốc càng sớm thì bệnh tật càng sớm và hậu quả càng nặng nề. Khi bắt đầu hút thuốc, thanh thiếu niên chưa nhận thức đầy đủ tính chất gây nghiện của thuốc lá cũng như các nguy cơ bệnh tật từ việc hút thuốc nên thường đánh giá thấp nguy cơ nghiện nicotine của mình.

Từ góc độ chuyên môn, ThS, BS. Vũ Văn Thành, Khoa Bệnh phổi mạn tính, Bệnh viện Phổi Trung ương cho biết, với thanh thiếu niên, thuốc lá điện tử gây nghiện và có thể gây ra những thay đổi có hại cho não đang phát triển, làm gián đoạn sự phát triển của các mạch não. Nồng độ nicotin cao ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ, môi trường, lối sống, hành vi của giới trẻ…

Bên cạnh đó, nguy cơ tiềm ẩn sử dụng ma túy và các chất kích khác đồng thời với thuốc lá điện tử nghiêm trọng hơn rất nhiều so với thuốc lá điếu thông thường. Do đó, cần phòng ngừa việc sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá ở những người chưa hút, đặc biệt là trẻ em, thanh thiếu niên trong trường học. 

Làm thế nào để ngăn chặn thuốc lá điện tử “tấn công” học sinh?

Tại Hội thảo trực tuyến về giải pháp phòng ngừa thuốc lá thế hệ mới đối với học sinh được tổ chức trong năm 2021, Bộ Y tế đề xuất chưa cho phép nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh đối với sản phẩm gây nghiện và chưa có phương pháp cai nghiện riêng này, cũng như không thí điểm sản xuất, kinh doanh, sử dụng. Thay vào đó, cần tăng cường đẩy mạnh phòng, chống buôn lậu và tuyên truyền về tác hại của thuốc lá điện tử, nhất là trong các trường học.

Tuy nhiên, trong thực tế, thuốc lá điện tử có giá thành rẻ, dễ tiếp cận, dễ mua thông qua các mạng xã hội, trang web, trang thương mại điện tử, cửa hàng bán lẻ, hội nhóm,...

Theo điều tra của Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và Phát triển, Tổ chức Campain for Tobacco Free Kids, trung bình có 12,7 điểm bán lẻ thuốc lá trong phạm vi bán kính 100m quanh mỗi trường học tại Hà Nội và TP.HCM.

Để tăng cường công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, Bộ GD&ĐT đề ra các giải pháp: Tiếp tục tăng cường công tác phối hợp liên ngành để thực hiện nghiêm túc quy định không bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi theo quy định của Luật phòng, chống tác hại thuốc lá; Chỉ đạo các cơ sở giáo dục tăng cường lồng ghép các nội dung về Luật phòng, chống tác hại thuốc lá trong các môn học chính khóa và các hoạt động ngoại khóa, đẩy mạnh truyền thông giáo dục,…

Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Ngô Thị Minh nhấn mạnh: Công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của học sinh, sinh viên về tác hại của thuốc lá, trong đó có thuốc lá thế hệ mới rất quan trọng.

Tuy nhiên, các ban, ngành và nhà trường cần quan tâm đổi mới cách thức tuyên truyển để học sinh, sinh viên nhận diện, nhận thức đầy đủ nguy cơ, tác hại của thuốc lá với sức khỏe và tương lai; tránh tuyên truyền một chiều, hình thức không đem lại hiệu quả thực chất.  

Các bộ, ngành cần có sự phối hợp chặt chẽ trong xây dựng cơ sở pháp lý, thông tin, tài liệu tuyên truyền về phòng, chống tác hại của thuốc lá với học sinh, sinh viên. Khi rõ đầu mối, rõ trách nhiệm phối hợp cần kịp thời chỉ đạo đến địa phương, nâng cao trách nhiệm chính quyền, ngành giáo dục địa phương trong triển khai các giải pháp phòng ngừa thuốc lá thế hệ mới.

Ngoài ra, các trường học cần chủ động phối hợp chính quyền địa phương, với cha mẹ học sinh để bảo vệ trẻ em, học sinh trước sự xâm nhập của tệ nạn xã hội vào môi trường học đường...