Tọa đàm ra mắt sách “Trò chơi của trẻ em ở Bắc Kỳ”

PGS. TS Bùi Xuân Đính nhận xét đây là tài liệu nghiên cứu có giá trị lịch sử - văn hóa, ứng dụng phương pháp điền dã dân tộc học đặc trưng, chú trọng các chuyến đi thực địa, ảnh hưởng từ các nhà nghiên cứu người Pháp. Ông cho biết mặc dù đến nay chưa xác minh được thông tin đầy đủ về tác giả Ngô Quý Sơn nhưng rất có thể tác giả sinh cùng thời với học giả Nguyễn Văn Huyên.

Ngoài giá trị nghiên cứu, PGS. TS Bùi Xuân Đính khẳng định cuốn sách còn mang giá trị giáo dục, hướng phụ huynh và con trẻ nhớ - biết tới các trò chơi dân gian bổ ích, từng góp phần phát triển trí tuệ, thể chất cho không ít thế hệ trước đây. Ông cũng chia sẻ trong quá trình đọc sách, bản thân như được sống lại những năm tháng thơ ấu, hồn nhiên thưởng thức những trò chơi này cùng với bè bạn. Trẻ em khi đó chưa phải học quá nhiều nên vẫn có đủ thời gian vui chơi, không gian ở các làng xã cũng khoáng đạt, rộng rãi nên các trò chơi vận động không bị giới hạn, thậm chí trẻ có thể chủ động sáng tạo, chỉ cho nhau thêm các trò chơi mới.

Tiến sĩ Văn học Mai Anh Tuấn cho biết tác phẩm đã phản ánh được những nét đặc trưng trong sinh hoạt đời thường của trẻ em người Việt, của xã hội hình thành dựa trên nền tảng văn hóa bình dân. Mặc dù sống trong hoàn cảnh thiếu thốn về vật chất, nhưng đời sống tinh thần của những cô bé, cậu bé trong thời kỳ này vẫn hết sức phong phú nhờ vào các trò chơi đơn giản, không cần sự chuẩn bị cầu kỳ. Anh tin rằng những trò chơi dân gian có sức sống bền bỉ và ngày nay, một số trò chơi vẫn được tiếp tục kế thừa, phát triển. Bằng sự quan sát của bản thân, anh đã thấy những nhóm bạn trẻ chơi trò ô ăn quan trên phố đi bộ quanh Hồ Gươm vào dịp cuối tuần, còn ở khu chung cư nơi anh sống, vẫn có những người yêu thích bộ môn thả diều với tiếng sáo diều ngân nga.

Không những là pho tư liệu quý, tác phẩm “Trò chơi của trẻ em ở Bắc Kỳ” còn mang tính ứng dụng trong hoạt động giáo dục ngày nay. Về tính ứng dụng của sách, Thạc sĩ giáo dục Nguyễn Giang Linh phân tích rằng những trò chơi dân gian này rất có ích trong việc phát triển tư duy ngôn ngữ, năng lực vận động và trí thông minh cảm xúc ở trẻ (EQ). Các trò chơi còn góp phần củng cố tính kết nối giữa cha mẹ và con cái, người lớn và trẻ em. Bởi trong quá trình chơi, các em cần được người lớn hướng dẫn, chơi cùng. Hoạt động vui chơi giàu tính tương tác nơi đời thực này sẽ góp phần giúp các em giảm bớt sự ham thích với các trò chơi trong môi trường giả lập hoặc các trò chơi trên thiết bị công nghệ số- vốn thường dễ gây nghiện, khiến các em bị cuốn hút, thao túng bởi các hệ điều hành và không mang lại nhiều lợi ích cho quá trình phát triển, hoàn thiện các kỹ năng của bản thân trong cuộc sống. Buổi Tọa đàm đã nhận được những câu hỏi, chia sẻ cảm nhận từ các bạn độc giả tham dự trước khi đi đến phần tiệc trà kết thúc.

Tác giả và tác phẩm

Theo nhà nghiên cứu Ngô Thế Long, Ngô Quý Sơn là Thành viên thực thụ của Viện Nghiên cứu về con người Đông Dương, thành lập năm 1937. Năm 1943, ông cho ra mắt “Trò chơi của trẻ em ở Bắc Kỳ” lần đầu bằng tiếng Pháp trên Tập san của Viện. Các tài liệu đi kèm trong cuốn sách được Ngô Quý Sơn thu thập vào các năm 1940 và 1941 tại một số làng ở Bắc Kỳ. Phần đa trò chơi được ông quan sát trực tiếp tại các tỉnh Hà Đông, Bắc Ninh và Sơn Tây. Thông tin về trò chơi ở các địa phương khác được cung cấp bởi những người đưa tin là dân gốc tại đó song tạm trú ở Hà Nội.

"Trò chơi của trẻ em ở Bắc Kỳ" của Ngô Quý Sơn là cuốn sách đầu tiên viết về trò chơi của trẻ em ở Bắc Kỳ vào đầu thế kỷ XX, khi xã hội truyền thống của người Việt bắt đầu có sự chuyển biến dưới tác động của chính sách cai trị của thực dân Pháp. Cuốn sách là một dự án nghiên cứu văn hóa của Nhã Nam, được xuất bản với sự tài trợ của VinIF (Quỹ Đổi mới sáng tạo Vingroup). Được biên soạn bằng tiếng Pháp, có lẽ ban đầu chủ yếu cho người Pháp và người Việt biết tiếng Pháp đọc, tuy nhiên cuốn sách cho đến hiện nay vẫn là một tài liệu nghiên cứu văn hóa quý giá.

Với những miêu tả chi tiết cùng những tranh minh họa sống động, cuốn sách đưa độc giả đến với thế giới giải trí vô tư của trẻ em, để rồi qua đó, tiếp cận với những tập tục và truyền thống sinh hoạt của người An Nam xưa theo một cách thức tự nhiên và lôi cuốn.