Siêu xe

Tư duy phản biện, chìa khoá quan trọng cho tương lai

08/09/2022 | 08:18

Người sở hữu khả năng phản biện sẽ có rất nhiều lợi thế trong cuộc sống, do vậy cha mẹ cần trau dồi và phát triển kỹ năng này cho trẻ ngay từ khi còn nhỏ.

Phần lớn định nghĩa về tư duy phản biện đều nhấn mạnh đến tầm quan trọng của sự rõ ràng và khả năng lập luận. Nó bao gồm khả năng vận dụng suy nghĩ độc lập và suy nghĩ phản chiếu.

Tư duy phản biện rất quan trọng cho tất cả mọi lĩnh vực trong cuộc sống, là phẩm chất bắt buộc phải có của những nhà lãnh đạo tương lai. Quá trình phát triển kỹ năng này liên quan đến việc thu thập, phân tích và diễn giải thông tin một cách thận trọng, trước khi cùng nó đi đến một kết luận có thể biện minh được rõ ràng. Tạo điều kiện cho việc phân tích, đánh giá, xây dựng lại những suy nghĩ của bản thân, giảm rủi ro trong cách vận dụng hành động và hạn chế sự cứng nhắc trong suy nghĩ.

Tư duy phản biện giúp ích nhiều cho trẻ trong cuộc sống

Giúp trẻ định hướng vấn đề: Tư duy phản biện tập trung vào phân tích và nắm bắt đối tượng, vấn đề mà không có tác động của cảm xúc. Nó cũng giúp trẻ giải quyết được đúng trọng tâm vấn đề.

Giúp trẻ nhìn thấy bức tranh toàn cảnh: Tư duy phản biện không bao giờ xem xét thứ gì một cách biệt lập mà đặt trong hệ quy chiếu nhất định. Tư duy phản biện cho phép trẻ có được cái nhìn rộng, không bị bó buộc vào tiểu tiết, từ đó hiểu vấn đề và bản chất cốt lõi của đối tượng.

Không bị bó buộc bởi những suy nghĩ mang tính chủ quan: Tư duy phản biện giúp trẻ chỉ ra cả những suy nghĩ thiên vị, bị chi phối bởi định kiến hoặc phán xét trong lập luận của người đối diện, cả những thiên vị ở trong chính bản thân trẻ. Nó cũng giúp trẻ có cái nhìn công bằng và khách quan nhất.

Trong một thời gian dài, việc trẻ em tranh luận và đưa ra quan điểm đã không được coi trọng đúng mức, trong cả môi trường giáo dục cũng như gia đình. Phương pháp mà phần đông những đứa trẻ được dạy tập trung vào kỹ năng tư duy phân tích, có nghĩa là dạy cho người học cách hiểu các khái niệm và thảo luận theo phương pháp định sẵn để tìm ra câu trả lời đúng nhất. Điều này đã làm mất đi một hình thái tư duy khác là tư duy sáng tạo vốn thiên về việc phát triển nhiều giải pháp và tìm ra nhiều phương án trả lời đúng thay vì một. Hậu quả của phương pháp giáo dục cũ đã dẫn đến sự thụ động và trì trệ của học sinh trong việc tiếp cận tri thức, ngại tranh luận, thiếu khả năng thuyết trình, lười tư duy và thiếu sự sáng tạo trong tư duy.

Điều tương tự cũng đến với việc giáo dục trong gia đình. Đa phần thế hệ 6x hay 7x đều được dạy theo kiểu “cá không ăn muối cá ươn, con cãi cha mẹ trăm đường con hư”, phụ thuộc quá nhiều vào những lời dạy của cha mẹ hoặc ông bà nên họ dần mất đi khả năng tư duy độc lập. Khi ra trường, bước ra xã hội, không phải ai cũng dám đưa ra ý kiến trái chiều tập thể, hay đủ kỹ năng tranh luận để bảo vệ quan điểm riêng của mình, thậm chí rụt rè, do dự khi phải đưa ra một quyết định nào đó.

Giờ đây, khi tư duy phản biện ngày càng được chú trọng và đề cao, những người làm cha mẹ cần tôn trọng suy nghĩ và ý kiến riêng của con trẻ, cho trẻ quyền đặt câu hỏi và không áp đặt suy nghĩ chủ quan của mình lên con. Việc cho trẻ làm quen và rèn luyện tư duy phản biện có thể bắt đầu bằng những việc nhỏ nhất.

Tư duy phản biện giúp trẻ có cái nhìn bao quát trước những vấn đề cần giải quyết.

Làm thế nào để giúp trẻ phát triển tư duy phản biện?

Đặt câu hỏi cho trẻ khi nghe kể chuyện: Thông qua việc đọc truyện cho con hằng ngày, phụ huynh có thể đặt ra những câu hỏi nhằm gợi mở và khuyến khích trẻ suy nghĩ. Cần tránh những câu hỏi đơn giản mà câu trả lời là “có” và “không”, mà hãy đặt những câu hỏi liên quan đến tình tiết của câu chuyện hoặc tình huống của nhân vật.

Khuyến khích trẻ tham gia những hoạt động tập thể: Chơi và làm việc cùng với bạn bè, người thân chính là những dịp để trẻ sáng tạo, chia sẻ ý tưởng của mình và học hỏi ở những người xung quanh. Điều quan trọng với trẻ là tự mình khám phá mọi thứ diễn ra như thế nào và từ đó học được cách giải quyết những vấn đề phát sinh trong quá trình vui chơi.

Khuyến khích những suy nghĩ mới mẻ và sáng tạo: Trẻ cần được học rằng, một vấn đề có thể có rất nhiều giải pháp. Cha mẹ hãy khuyến khích trẻ cởi mở hơn với những câu hỏi như “Cách khác để chúng ta có thể giải quyết vấn đề này là gì?”, hoặc “Con có ý tưởng nào khác về cách thực hiện việc này không?”. Cha mẹ cũng đừng cười nhạo khi con đưa ra những câu trả lời ngây ngô, cần nhớ rằng suy nghĩ trẻ em sẽ không bị chi phối bởi những định kiến hoặc phân biệt nhiều như người lớn.

Đặt ra những giả thuyết: Trong khi cùng nhau thực hiện một hoạt động hoặc tham gia chơi, hãy hỏi con bạn câu hỏi “Con nghĩ điều gì sẽ xảy ra nếu bố/ mẹ làm điều này?”. Điều này sẽ dạy con rằng mọi hành động đều có hệ quả và khuyến khích chúng hãy phân tích và suy nghĩ về hành động của mình trước khi định làm một việc gì đó.

Quang Châu